मुष्ठि मुद्रा र नमस्कार मुद्रामा के भिन्नता छ ?

गोपि ढकाल

मुड्की उठाएर अभिवादन गरिने मुद्रा भनेको त्यो क्रोधको,  क्रान्तिको र हिंसाको हो । जसलाई त्रासदीको सूचक मानिन्छ । किन्तु नमस्कार मुद्रा भनेको हाम्रा पूर्वज ऋषि मुनिहरूले सिकाएर  छोडेको संस्कार हाे । याे प्रेम,  शान्ति, सद्भाव, करूणा, मृदुता र  अहिंसा स्नेहको  सूचक हाे । 
                 
मुष्ठि मुद्रा- हिंसाको दाह्रा हो त्यसले अन्य विचारधारा  हरूलाई मात्र होइन, आफ्नै स्वजाति  र संगोत्री भनिएका   कम्युनिस्टहरूलाई पनि दाह्रा देखाउदै  टोक्न सक्छ ।    टोक्छ र टोकेको पनि छ भन्ने ज्वलन्त उदाहरणकाे लागि नेपालका कम्युनिस्टहरूलाई हेरे पुग्छ ।
               

नमस्कार मुद्रा- हृदयमा दुई हात जोडेर गरिने अभिवादन  भित्र प्रेमल भावना सहित दया र करूणासमेत हुने हुँदा  उनिहरू सर्वहित र सर्वसुखमा समर्पित हुन्छन । किन्तु   मुष्ठि मुद्रा भनेको त्यो मत्स्य न्याय हो- जो बलियो छ  उसले  त्रासदी  देखाउदै  हत्या, हिंसा र ध्वंसबाट  मात्र  शक्ति  आर्जन  गर्न  सकिन्छ भन्ने  मान्यता  राख्दछ ।

मुष्ठि मुद्राले  मान्छेलाई चञ्चल, अधीर  र  विक्षिप्तको  बनाउछ  भने  नमस्कार  मुद्राले  अचल , सुधीर  र  शान्त  मनको बनाउछ । नमस्कार  मुद्राले  कर्म  र  कर्तव्यको  अनुष्ठानरूप  धर्मको  पालन गर्न सिकाउछ  किन्तु रातो रङ्ग क्रान्तिको प्रतीक भनेझैं  मुष्ठि मुद्रा भित्र  अत्याचार  लुकेर  बस्ने हुनाले त्यस्ता मुष्ठि मुद्रा उठाउनेहरू  नबदलिएसम्म  हिंसक  हुन्छन  भन्ने  बुझ्नु  पर्दछ ।

धर्म, संस्कृति र परम्परा माथि रांको झोस्नेहरू, झुट्टो  बोल्नेहरू र सनातन धार्मिक आस्थामाथि विष घोल्ने  हरू  स्वभावतः  उनिहरू  मुष्ठि  मुद्राका  हुन्छन । त्यही  मुष्ठि मुद्राको अभिमानले चेतना र धैर्यता गुमाएपछि तिनीहरू   हिंसक बनेर आफ्नो मत बाहेक भिन्न मतलाई असत्य  मान्दै समूल नाश गर्न चाहन्छन । त्यसैको  परिणाम  थियो दशवर्षे  जनयुद्ध ।

मुष्ठि उठायो  रक्तचन्दन उसपार  गरायो,  मुष्ठि उठायो   टनका टन सुन विमानस्थलबाट यता भित्र्यायो, मुष्ठि उठायो  नक्कली लडाकुका नाममा अर्बौं कुम्ल्यायो । यसरी  पल्केका हरूले मुष्ठि उठाउदै नक्कलीभुटानी शरणार्थी  बनाएर अमेरिका पठाउदै तुष्टिकरणको आनन्दमा  रमाउदै  गर्दा त्यस्तो  मुष्ठि भ्रष्टिकरणमा  पुगेर  छताछुल्ल  भएको  हो ।

मुष्ठि मुद्राकाहरू- आफूलाई नयाँ राजा ठान्दै आलिशान  ऐश्वर्यको महलमा बसेर सर्वहाराको गीत गाउछन । तर  नमस्कार  मुद्राकाहरू भने सानालाई क्षमा र ठूलालाई  श्रद्धा राख्दै मानव जीवनको लक्ष्य सम्म डाेर्‍याउनु पर्दछ भन्ने मान्यता राख्छन । त्यसै हुनाले आध्यात्मिक वैदिक  सनातनीहरू सर्वे भवन्तु सुखिन: सर्वेसन्तु निरामया: सर्वे भद्राणि  पश्यन्तुमा कश्चिद  दु:ख भागभवेत भन्दै  चराचर  जगत सहित सबैको  शुभमङ्गलको कामना  गर्दछन  । 

किन्तु नमस्कार मुद्राले  ज्ञान, कर्म र उपासना  सहितको  जीवन  पद्धति  सिकाउछ । किनकि ज्ञान  भनेको  मानव मस्तिष्कको आहार हो, कर्म  उसको  प्राण  हो भने  उपासना  लाई   समस्त  हृदयको  शीतल  विश्रामभूमि  भनिएको  छ  ।

नमस्कार  मुद्राकाहरू जो सर्वेसर्वा छन, अनन्त छन , नित्य  र  सत्य  छन, स्वयम्भू  छन्,  प्रकाश  छन्र  अनि  दिन्छन र  खोस्छन उनै ब्रह्माण्डका मालिक  लाई  ईश्वर मान्दछन । किन्तु   मुष्ठि  मुद्राका  हरूले  भने  ईश्वर  भनेक  मान्छेले  कल्पना  गरेको  मानस  पुत्र  हो  भन्दै सत्य सनातनीहरूलाई अतीत  बेगरको मुर्कट्टा,  जरा  बेगरको फेद,  फेद  बिनाको  हांगा,  हांगा  बिनाको  डाला  र  डाला  बिनाको  पात  बनाउदै  प्राचीन  सामाजिक  सौन्दर्य र धार्मिक  कल्याणकारिता  भताभुङ्ग  बनाउन  चाहान्छन ।

(नाेट : यी ढकालका निजी विचार हुन् ।)